معرفی کلینیک گیاهپزشکی
دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري با قدمتی بیش از50 سال فعاليت آموزشي، پژوهشي و فناوري يكي از سه دانشگاه تخصصي كشور در زمينه علوم كشاورزي و منابع طبيعي است و از مراکز آموزش عالی تاثیرگذار در زمینه کشاورزی به‌شمار می‌رود که نقش اساسی در تربیت نیروی متخصص و کارآمد در منطقه و کشور داشته و پتانسیل خوبی در حوزه کشاورزی و به خصوص گیاهپزشکی در این دانشگاه شکل گرفته است.
راه‌اندازی بزرگ‌ترین کلینیک گیاهپزشکی دانشگاهی در استام مازندران
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با دارا بودن مرکز پژوهشی فعال پتانسیل علمی خوبی در حوزه تحقیقات کشاورزی دارد و حالا افتتاح کلینیک گیاهپزشکی می‌تواند بیش از پیش توانمندی‌های بالقوه این دانشگاه را به منصه ظهور رسانده تا مورد استفاده فعالان این حوزه یعنی کشاورزان استان مازندران قرار گیرد.
از آنجایی که استان مازندران مهم‌ترین قطب کشاورزی کشور محسوب شده و نیاز کشاورزان و باغداران به کلینیک گیاهپزشکی معتبر جهت رفع نیاز آنها در مورد آفات و بیماریها احساس می‌شد. براین اساس پیشنهاد تأسیس کلینیک گیاهپزشکی با یک آزمایشگاه گیاهپزشکی مستقل در حوزه اداری کلینیک و آزمایشگاه‌های گروه گیاهپزشکی و همچنین با استفاده از آزمایشگاه مرکزی دانشگاه در کنار کار آموزشی و تحقیقاتی مطرح شد.
کلینیک گیاهپزشکی به‌عنوان اولین کلینیک گیاهپزشکی دانشگاهی در استان مازندران و جزء معدود دانشگاه‌های دارای کلینیک گیاهپزشکی در کشور می‌باشد.
از ویژگی‌های این کلینیک دانشگاهی نسبت به بخش خصوصی نه‌تنها در استفاده تجهیزات تخصصی آزمایشگاهی کامل است، بلکه حضور استادان و کارشناسان متخصص در این رشته است. چون این کلینیک از شاخصه دانشگاهی برخوردار است، می‌تواند در زمینه بخش‌هایی از آفات و بیماریها که نیاز به پژوهش دانشگاهی دارد، تمرکز کرده و برای یافتن راه‌حل آن تحقیق و پژوهش انجام دهد. همچنین این کلینیک دارای امکانات کامل در مسیر تبدیل به کلینیک مرجع در استان بوده و ظرفیت همکاری با اداره استاندارد و حفظ نباتات کشور را در زمینه قرنطینه و خدمات مشابه در راستای ارزیابی ورود و خروج نهاده‌های کشور را دارد و در همین راستا کلینیک گیاهپزشکی دانشگاه آماده انعقاد تفاهمنامه‌ای با سازمان جهاد کشاورزی و استاندارد کشور خواهد بود.
یکی از راهکارها برای استفاده صحیح و بهینه از سموم کشاورزی و نظارت بر استاندارد و سالم بودن محصولات، طرح ایجاد کلینیک‌های گیاهپزشکی است. هدف از تاسیس کلینیک ارائه خدمات مشاوره‌ای، فنی و مهندسی به تعداد بیشتری از بهره‌برداران، ترویج علوم نوین مهندسی در سطح گسترده‌تری از عرصه کشاورزی است. استقرار شبکه‌ای که تکمیل‌کننده و در برخی مواقع احیا‌کننده شبکه دولتی در تمام رشته‌های کشاورزی باشد؛ بنابراین به‌منظور هدفمند کردن فعالیت‌ها و ارائه طرحهای کاربردی در بخش کشاورزی باید ارتباط تنگاتنگی میان نهادهای دولتی و غیردولتی پدید آید تا بتوانند با دستیابی به الگویی مناسب مشکلات و نیازهای این بخش را برطرف کنند.
با کاهش بروکراسی اداری، استقلال کلینیک، داشتن چارت مالی مستقل، استفاده از ظرفیت اعضای هیات‌علمی دانشگاه، افزایش و پرداخت سریع‌تر حق‌الزحمه افراد موثر در درآمدزایی کلینیک از جمله مزایای این بخش از دانشگاه می‌باشد.
فضای آزمایشگاهی مناسب مانند آزمایشگاه‌های گیاهپزشکی، آزمایشگاه مرکزی، وجود دستگاه‌ها و تجهیزات زیاد و متنوع و پیشرفته جهت انجام طیف وسیعی از آزمایشات، وجود اعضای هیات‌علمی صاحب‌نظر، قیمت مناسب ارائه خدمات، وجود کارشناسان متخصص و وجود شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در زمینه کشاورزی در مرکز رشد دانشگاه، به‌کارگیری علوم و فناوری‌های کشاورزی در زمینه‌های مختلف ازجمله گیاهپزشکی استفاده توام آن در شناسایی و کنترل عوامل خسارت‌زا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و لزوم ایجاد مراکز مشاوره و کلینیک‌های گیاهپزشکی جهت ارشاد و راهنمایی کشاورزان و باغداران و آشنایی آنها با آفات و بیماریها و علف‌های هرز مختلف و توصیه روشهای کنترل بیشتر نمایان می‌شود.
غالبا به علت کمبود افراد کارآزموده در محیط کشاورزی استان و همچنین کمبود مراکزی مانند کلینیک گیاهپزشکی و دور بودن آنها از مزارع و باغات کشاورزان و باغداران بعضا مسافت طولانی را باید طی کنند تا به این مراکز دسترسی پیدا کنند که ممکن است به خاطر از دست دادن زمان، خسارت زیادی به محصول وارد شود. تشخیص سریع و دقیق آفات و بیماریها و سایر عوامل خسارت‌زا قبل از اقدامات به‌موقع و مناسب جهت مبارزه با پیشگیری ضروری است. وجود مکانی شامل متخصصان آفات و بیماریهای گیاهی، متخصصان رشته‌های مختلف کشاورزی، باغداری و گلخانه در مراکز دولتی و دانشگاهی لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
در این راستا کلینیک گیاهپزشکی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری شروع به فعالیت‌های زیر نموده است:
در مرحله اول، بعد از انتخاب 25دانشجو و فارغ‌التحصیل مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری رشته‌های حشره‌شناسی و بیماری‌شناسی گیاهی جهت آموزش اقدام به موارد زیر نموده است:
- تشکیل کارگاههای آموزشی تئوری و عملی آزمایشگاهی و اجرایی در محیط باغ و مزارع
- کارگاه مدیریت تلفیقی آفات بر پایه حذف یا کاهش سموم شیمیایی (5جلسه)
- کارگاه مدیریت تلفیقی بیماریهای گیاهی بر پایه حذف یا کاهش سموم شیمیایی (4جلسه)
- کارگاه مدیریت تغذیه گیاهان (مرکبات و برنج) بر پایه تولید محصولات سالم و ارگانیک (4جلسه)
اعضای کلینیک گیاهپزشکی دانشگاه: (ضمن تقدیر و تشکر از زحمات استاد پرفسور آقای دکتر رحیمیان عزیز برای کشاورزی استان و کشور)
- مسئول فنی بخش آفات: آقای دکتر محمدرضا دماوندیان
- مسئول فنی بخش بیماریها: آقای دکتر ولی‌اله بابایی‌زاد
- متخصصین بخش آفات: آقای مهندس علیرضا جعفری
- متخصصین بخش بیماریهای گیاهی: آقای دکتر محمدعلی تاجیک، خانم دکتر زهره مرادی
- سرباز امریه: دکتری بیماری‌شناسی
- کارشناس امور اداری
درمجموع کلینیکی توسط 2 عضو هیات‌علمی ثابت و 3عضو دیگر به صورت پاره‌وقت که متخصص گیاهپزشکی بوده به همراه یک سرباز امریه، یک کارشناس امور اداری تشکیل شده است.
بنابراین با ایجاد مراکز مشاوره و کلینیک‌های گیاهپزشکی و به‌کارگیری افراد کارآزموده در این مراکز و با در نظر گرفتن اینکه این افراد علم و آگاهی لازم در تشخیص و کنترل عوامل خسارت‌زا را دارند و به آفات و بیماریهای منطقه آشنایی کامل دارند تشخیص و کنترل این عوامل به راحتی امکان‌پذیر خواهد بود و وجود این مراکز و کلینیک‌های گیاهپزشکی در بین تولید‌کنندگان محصول باعث دلگرمی کشاورزان و باغداران شده و به‌نوعی در رشد و اعتلای کشاورزی منطقه مفید خواهد بود.
کلینیک گیاهپزشکی با توجه به اهمیت بررسی و کنترل آفات، بیماریها، علف‌های هرز و کنترل بیولوژیک آفات و عوامل بیماری‌زای گیاهی با همکاری و هماهنگی مراکز گیاهپزشکی ملی و بین‌المللی در چهار واحد اصلی آفات، بیماریها، علف‌های هرز و مبارزه بیولوژیک با پیگیری ماموریت‌هایی چون بازدید از مزارع و باغات در جهت هدایت، توصیه، اجرا و نظارت بر روشهای کنترل و مهار عوامل خسارت‌زای گیاهی فعالیت خواهد کرد.
گیاهپزشکی نقش بسزایی در تقویت حوزه کشاورزی کشور دارد، شناخت علائم بیماری و اثرات زیان‌بار آفات و بیماریها بر گیاهان هم از دیگر مباحث مهم این رشته است، همچنین فارغ‌التحصیلان آن با اصول و روشهای مبارزه با آفات آشنا می‌شوند. قطعا با توجه به اهمیت محوری‌ای که بخش کشاورزی در بحث تغذیه و اقتصاد کشور و همچنین رسیدن به خودکفایی دارد، طبیعی است که هرگونه فعالیتی در راستای افزایش تولیدات کشاورزی، بسیار ارزشمند و حیاتی خواهد بود، از این رو یکی از اصلی‌ترین راه‌ها جلوگیری از بیماریهای مختلف گیاهان و کاهش زیان آفات در این حوزه است.
با توجه به دانش و فناوری‌های روز موضوع دارای اهمیت این است که روشهای علمی جدید، جایگزین شیوه‌های سنتی مبارزه با آفات و بیماریهای گیاهان شود، قطعا این مهم باعث می‌شود تا با افزایش سطح تولیدات، کشور از ورود محصولات کشاورزی خارجی بی‌نیاز باشد. مولفه اساسی در این مهم نیز نزدیک کردن و افزایش ارتباط بخش آموزش و تحقیقات دانشگاهی با حوزه کشاورزی و صنعت، آشنایی هرچه بیشتر دانشجویان با مشکلات به‌روز کشاورزی، شناسایی نیازهای جامعه به‌ویژه در بخش گیاهپزشکی و افزایش انگیزه و اقبال عمومی به تحصیل در علوم کشاورزی است که این مباحث جزء اهداف راه‌اندازی کلینیک گیاهپزشکی بوده است.
متاسفانه عدم وجود پشتوانه مالی در حوزه کشاورزی کشور با توجه به اینکه عمده این حوزه همچنان به شیوه سنتی فعالیت می‌کنند و نگاه کوتاه‌مدت کشاورزان برای درآمدزایی، مانع از اجرای دستاوردها و طرحهای علمی حوزه دانشگاهی در این حوزه در سطح کشور شده است، چراکه قطعا ایده‌های علمی مربوط به این حوزه در بازه زمانی حداقل 5 تا 10 سال امکان‌پذیر است.
این واحد دانشگاهی با داشتن سابقه‌ای نزدیک به 50 سال، یکی از مراکز آموزش عالی تاثیرگذار در این زمینه به‌شمار می‌رود که نقش اساسی در تربیت نیروی متخصص و کارآمد در منطقه داشته و پتانسیل خوبی در حوزه کشاورزی و گیاهپزشکی طی سال‌های گذشته در این دانشگاه شکل گرفته است.
اهداف مهم کلینیک گیاهپزشکی دانشگاه
- کاهش هزینه تولید
- کشاورزی پایدار، ممانعت از مسموم شدن آب و خاک و خارج شدن زمین‌ها از چرخه تولید
- حفظ سلامت ساکنین استان
- حل معضل بیکاری کارشناسان کشاورزی
چشم انداز كلينيك:
حمایت و آموزش کشاورزان در زمینۀ روش های صحیح کشاورزی و کاهش مصرف سموم شیمیایی از طريق بکارگیری روش های مبارزۀ تلفیقی، تناوب کشت، استفاده از پرداتورها و غیره در راستاي اهداف توسعه پايدار و با هدف افزايش كميت و كيفيت محصولات كشاورزي.
اين مركز فعاليت هاي زير را در راستاي تحقق اهداف راهبردي خود به انجام مي‌رساند:
- اجراي پروژه هاي بيولوژيك
- انجام كليه آزمايشات مربوط به آفات و بيماريهاي گياهي و همچنين آزمايشات آب و خاك
- اجراي پروژه هاي آموزشي و ترويجي
- اجراي پروژه هاي شبكه مراقبت و پيش آگاهي باغات
- برگزاري كارگاهها و سمينارهاي آموزشي براي توليدكنندگان و بهره برداران
- ارائه خدمات پژوهشي
- مشاوره و نظارت فني دوره اي يا دائمي در زمينه كنترل آفت و مبارزه با بيماريهاي گياهي، تغذيه گياهي، توليد مواد بيولوژيك و …
- توسعه روشهاي نوين كشاورزي از طريق انتقال دانش فني در كليه گرايشهاي مهندسي كشاورزي
- طراحي و اجراي انواع پروژه هاي صنعتي و اتوماسيون كشاورزي، انواع پروژه هاي اب و خاك، انواع سيستم هاي آبرساني، آبياري قطره اي و تحت فشار
خدمات کلینیک گیاهپزشکی:
- بازدید از مزارع، باغات در جهت هدایت، توصیه، اجرا و نظارت بر روشهای کنترل و مهار آفات و بیماریهای گیاهی
- انجام كليه آزمايشات مربوط به آفات و بيماريهاي گياهي و همچنين آزمايشات آب و خاك
- ضد عفونی محمولههای کشاورزی (وارداتی و صادراتی) و صدور گواهی بهداشت
- تشخیص آفات و بیماری های گیاهی باغات، مزارع، پارک ها، فضاهای سبز و غیره
- تعیین بهترین زمان سمپاشی جهت مبارزه مؤثر با آفات و بیماری های گیاهی
- بررسیهای آزمایشگاهی لازم در جهت تشخیص عوامل زیان آور
- استفاده بهینه، اصولی و منطقی سموم و جلوگیری از مصارف بی رویه آن
- مشاوره و نظارت فني دوره اي يا دائمي در زمينه كنترل آفت و مبارزه با بيماريهاي گياهي، تغذيه گياهي، توليد مواد بيولوژيك و …
- انجام پروژه های تحقیقاتی، آموزشی و اجرایی گیاه پزشکی
- اجرای کارگاههای آموزشی بر حسب نیاز منطقه به درخواست سفارش دهنده
- عقد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی جهت مبارزه با آفات و بیماریهای منطقه ای، محلی و یا باغی
- تهیه کتابچه و کاتالوگ بر اساس نیازهای منطقه
- ترویج و گسترش مدیریت تلفیقی آفات و بیماریها
- بازدید و نظارت بر گلخانه ها
- برگزاری کلاس های آموزشی
- صدور نسخه های گیاه پزشکی
- بازدید و نظارت بر نهالستان
- تشخیص باقیمانده سموم شیمیایی
- مشاوره در اجرای کنترل بیولوژیک آفات و بیماریهای گیاهی به منظور تولید محصولات سالم و ارگانیک.
- صدور گواهی سلامت نهال و بذر
- مشاوره و نظارت بر انبارداری صحیح محصولات کشاورزی
- تعیین حساسیت یا مقاومت ارقام گیاهی به آفات و بیماریهای گیاهی
- اجراي پروژه هاي بيولوژيك
- توسعه روشهاي نوين كشاورزي از طريق انتقال دانش فني در كليه گرايشهاي مهندسي كشاورزي
- طراحي و اجراي انواع پروژه هاي صنعتي و اتوماسيون كشاورزي، انواع پروژه هاي اب و خاك، انواع سيستم هاي آبرساني، آبياري قطره اي و تحت فشار